Γιατί οι χάρτες είναι λάθος; Ποιο είναι το πραγματικό μέγεθος της Αφρικής; Ο χαρτογράφος που αποτύπωσε τη σφαιρική Γη σε χαρτί και «παραμόρφωσε» τον κόσμο

Είναι η Βραζιλία μεγαλύτερη από τις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής; Είναι η Αφρική η μεγαλύτερη από την Ρωσία και την Κίνα μαζί; Κι όμως ναι.

Οι χάρτες, στην προσπάθειά τους να αποτυπώσουν τη σφαιρική Γη σε ένα οριζόντιο χαρτί, παρουσιάζουν αρκετές αποκλίσεις σε σύγκριση με την πραγματικότητα. Οι αποκλίσεις αυτές εντοπίζονται όχι μόνο στο μέγεθος ορισμένων χωρών αλλά και ολόκληρων ηπείρων.

Η Μερκατοριανή προβολή

Πως μπορεί η σφαίρα της Γης να αποτυπωθεί σε ένα φύλλο χαρτί; Παρά τους αναρίθμητους υπολογισμούς και τις χιλιάδες μετρήσεις, η ανθρωπότητα δεν μπορούσε να βρει απάντηση στον χρόνιο αυτό γρίφο. Μέχρι την επινόηση του Φλαμανδού γεωγράφου και χαρτογράφου, Γεράρδου Μερκάτορ (Gerardus Mercator) τον 16ο αιώνα.

Η κυλινδρική προβολή της Γης του Γεράρδου Μερκάτορ (Πηγή φωτογραφίας: Youtube)

Το 1569, ο Μερκάτορ βρήκε τη λύση. Τοποθέτησε ένα χαρτί σε κυλινδρικό σχήμα γύρω από μια υδρόγειο σφαίρα και αποτύπωσε κάθε σημείο της υδρογείου στο χαρτί. Ξετυλίγοντας το «κυλινδρικό» χαρτί, κάθε σημείο της Γης ήταν καταγεγραμμένο και ο επίπεδος παγκόσμιος χάρτης ήταν γεγονός.

Ο παγκόσμιος χάρτης του Μερκάτορ ήταν μία σημαντική ανακάλυψη για την ανθρωπότητα για δύο λόγους. Αρχικά για την ακριβή αποτύπωση των χωρών, όσον αφορά το σχήμα τους, αλλά κυρίως για τις ακριβείς συντεταγμένες του, οι οποίες ήταν κατάλληλες για ναυσιπλοϊκή χρήση.
Πλέον οι ναυτικοί δεν είχαν ως μοναδικό οδηγό την πυξίδα και τα άστρα αλλά μπορούσαν να υπολογίσουν αποστάσεις με βάση το νέο χάρτη.

Ο παγκόσμιος χάρτης του Γεράρδου Μερκάτορ (Πηγή φωτογραφίας: Wikipedia)

Η καινοτομία του Μερκάτορ ήταν ότι διευκόλυνε την απεικόνιση των ναυσιπλοϊκών γραμμών ως ευθείες αντί για καμπύλες. Παρά την απόκλιση που έχει μια καμπύλη που μετατρέπεται σε ευθεία, ο χάρτης προσέφερε μια ασφαλής αναλογία του γεωγραφικού πλάτους προς το μήκος.

Ο παγκόσμιος χάρτης όπως τον συναντάμε σήμερα αποτελεί την σύγχρονη εκδοχή του χάρτη που δημιούργησε ο Φλαμανδός γεωγράφος και χαρτογράφος Γεράρδος Μερκάτορ (Πηγή φωτογραφίας: Youtube)

Ο χάρτης του Μερκάτορ καθιερώθηκε ως ο παγκόσμιος χάρτης του κόσμου και μέχρι σήμερα κοσμεί τους τοίχους σπιτιών και σχολικών αιθουσών. Ακόμη και η Google χρησιμοποιεί αυτόν τον χάρτη στην εφαρμογή Google Maps.

Γιατί οι χάρτες είναι λάθος;

Η «Μερκατορική προβολή«, το σύστημα που χρησιμοποιήθηκε για τη δημιουργία του παγκόσμιου χάρτη όπως τον γνωρίζουμε σήμερα, παραμορφώνει το μέγεθος των χωρών ανάλογα με την θέση τους σε σχέση με τον Ισημερινό. Και αυτό γιατί είναι πρακτικά αδύνατο να αποτυπώσει κανείς τη σφαιρική επιφάνεια της Γης σε ένα οριζόντιο χαρτί σε αναλογική προβολή.

Έτσι, όσο πιο πολύ απέχει μία χώρα από τον Ισημερινό, είτε προς τον Βόρειο, είτε προς τον Νότιο Πόλο, τόσο μεγαλώνει το φαινομενικό της μέγεθος, με αποτέλεσμα κάποιες περιοχές, όπως η Ανταρκτική και η Γροιλανδία να φαίνονται πολύ μεγαλύτερες απ΄όσο είναι στην πραγματικότητα, ενώ κάποιες άλλες να φαίνονται μικρότερες.

Παραδείγματα

Σύμφωνα με τον καθιερωμένο χάρτη, η Ρωσία φαίνεται ίσως η μεγαλύτερη χώρα του κόσμου. Σε σύγκριση με τις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής φαίνεται τουλάχιστον πενταπλάσια, ενώ το μέγεθός της φαίνεται να ξεπερνάει και εκείνο της αφρικανικής ηπείρου.

Στην πραγματικότητα, όμως, η έκταση της Ρωσίας είναι μόλις δύο φορές μεγαλύτερη από εκείνη των ΗΠΑ, ενώ σε σύγκριση με την Αφρική είναι επίσης μικρότερη.

_{Το πραγματικό μέγεθος της Ρωσίας σε σύγκριση με τις ΗΠΑ:}

_{Το πραγματικό μέγεθος της Ρωσίας σε σύγκριση με την Αφρική:}

Η Γροιλανδία, λόγω της μεγάλης απόστασης από τον Ισημερινό, στον «Μερκατορικό» χάρτη φαίνεται ίση σε έκταση με την Αφρική.

Στην πραγματικότητα η Αφρική είναι 14 φορές μεγαλύτερη από την Γροιλανδία. Συγκεκριμένα, ενώ το μέγεθος της Γροιλανδίας είναι περίπου 2 εκατομμύρια τετραγωνικά χιλιόμετρα, το μέγεθος της Αφρικής ξεπερνάει τα 30 εκατομμύρια τετραγωνικά χιλιόμετρα.

_{Το πραγματικό μέγεθος της Γροιλανδίας σε σύγκριση με την Αφρική:}

Η Γροιλανδία με το πορτοκαλί περίγραμμα στην Αφρική

Η Βραζιλία αποτελεί επίσης χαρακτηριστικό παράδειγμα «παραμόρφωσης» στον καθιερωμένο χάρτη. Το μέγεθος της Βραζιλίας είναι αντίστοιχο της Γηραιάς Ηπείρου, πλησιάζει εκείνο της Αυστραλίας, ενώ είναι σχεδόν μεγαλύτερο από το μέγεθος των ΗΠΑ.

Από αριστέρα προς δεξιά: Η Βραζιλία (μωβ) σε σύγκριση με την Αυστραλία, η Βραζιλία (μωβ) σε σύγκριση με την Ευρώπη, η Βραζιλία (μωβ) σε σύγκριση με τις ΗΠΑ

Η Αφρική είναι η ήπειρος που έχει αδικηθεί περισσότερο από την «Μερκατορική προβολή», καθώς οι καθιερωμένοι χάρτες δεν μπορούν να αποτυπώσουν το πραγματικό της μέγεθος. Δεν θα ήταν υπερβολή, να την χαρακτηρίσουμε ως την «κολοσσιαία ήπειρο«.

Η έκταση της Κίνας, των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής, της Ινδίας, της Αργεντινής, των δυτικών και των Σκανδιναβικών χωρών της Ευρώπης δεν αρκεί να καλύψει το μέγεθος της Αφρικής.