Μία βόλτα γύρω από την Αγιάσοφιά της Πάτρας. Θεώνη Παπαδημητρίου

Και αυτή η εβδομάδα μας βρίσκει σε καραντίνα. Ας μην χάσουμε όμως την όρεξή μας για μια ακόμη βόλτα σε γειτονιές της Πάτρας, έστω κι αν ο καιρός είναι βροχερός.

Αρκεί μια βόλτα μέσα στην πόλη μας για να διαπιστώσουμε πως τελικά δεν την γνωρίζουμε και τόσο καλά. Ο χρόνος αλλάζει σχεδόν τα πάντα και οι έντονοι ρυθμοί ζωής μας (τουλάχιστον προ καραντίνας) δεν μάς επιτρέπουν την επαφή και την γνωριμία με γωνιές, κτίρια και γειτονιές αυτής της πόλης. Πού θα βρούμε λοιπόν, την ψυχή της Πάτρας; Μα φυσικά στους δρόμους και στις συνοικίες της. Ο λόγος αυτή την φορά για την συνοικία του Παντοκράτορος στην Άνω Πόλη, γνωστή στο παρελθόν ως συνοικία της Μουριάς, που είχε πάρει το όνομά της από την μουριά που υπάρχει από το 1540 μέχρι και σήμερα πίσω από τον ναό.

Όμορφη συνοικία με παραδοσιακά σπίτια κυρίως, στέγες φτιαγμένες από κεραμίδια, ταπεινά κτίσματα, κάποια ακατοίκητα και μισογκρεμισμένα σπίτια, που κάποιες φορές προσπαθείς να φανταστείς την ιστορία τους, αυλές με τριανταφυλλιές, γιασεμί και γεράνια. Και όλα αυτά έρχονται σε αντίθεση με την υπόλοιπη πόλη που έχει εκμοντερνιστεί για να καλύψει τις ανάγκες του σύγχρονου ανθρώπου.

Στολίδι της συνοικίας αποτελεί ο επιβλητικός ναός του Παντοκράτορος, αντίγραφο της Αγίας Σοφίας στην Κωνσταντινούπολη, ο οποίος υπήρξε η πρώτη Μητρόπολη των Πατρών. Ο ναός είναι κτισμένος πάνω στην πιο εμπορική οδό επί τουρκοκρατίας, την οδό Μπολσοκάκ, την σημερινή οδό Παντοκράτορος. Στον δρόμο αυτό υπήρχαν πολλά καταστήματα, σπίτια τούρκων αξιωματούχων και το Σεράι του Μπέη Κούνα.

Ο ναός κτίστηκε το 900 μ. Χ. πάνω στα ερείπια του αρχαίου ναού του Ολυμπίου Διός. Κατά την ενετοκρατία μετατράπηκε σε Καθολική εκκλησία, αφιερωμένη στον Άγ. Ανδρέα, όπου εγκαταστάθηκε η λατινική μονή των Καρμηλιτών Ανυποδήτων μοναχών (1687), ενώ αργότερα, επί τουρκοκρατίας, μετατράπηκε σε τζαμί, με την ονομασία Koursoum cami, με μολυβδοσκέπαστο, δηλαδή, θόλο.

Σύμφωνα με τον ιστορικό των Πατρών, Στ. Θωμόπουλο, (Ιστορία της πόλεως Πατρών, 1950), κατά την έναρξη της Επαναστάσεως 1821, οι πρώτες σφαίρες που ρίφθηκαν στην Πάτρα εναντίον των Τούρκων ήταν από το μολύβι του θόλου του τζαμιού. Μετά την απελευθέρωση κατεδαφίστηκε το τέμενος και ο ναός με διάφορες συμπληρωματικές κατασκευές, επισκευές και αναπαλαιώσεις πήρε την σημερινή του μορφή. Βάσει διαφόρων στοιχείων και αφιερωμάτων στον ναό η αποκατάσταση του στην σημερινή του μορφή έγινε κατά το χρονικό διάστημα 1835 – 1840.

Η μεγάλη ιστορική αξία του ναού είναι, λοιπόν, αναμφισβήτητη. Μεγάλη είναι και η πολιτισμική αξία της συνοικίας αυτής, καθώς είναι μια από εκείνες που δεν έχουν χάσει τελείως τον χαρακτήρα τους. Κρατάει ακόμα στοιχεία του παρελθόντος και σίγουρα κάτι έχει να σου «πει».